Schelden is soms ook om te lachen!

Schelden is niet om te lachen. Maar scheldwoorden zijn ronduit lachwekkend. Als je chillt met je kinderen, bieden ze mooi de gelegenheid om samen terug te kijken op heftige momenten. Tijd om het gif uit de gifkikker te halen en de stresskip te ontzenuwen. Niet alleen door aandacht voor emoties, maar door aandacht voor scheldwoorden zelf valt er veel te leren.

Scheldwoorden verbieden? Ze vormen maar het topje van de ijsberg. Maar door aandacht voor de taal, lukt het ouders om agressie bespreekbaar te maken.

Grapjas, gaan we schelden?
Scheldwoorden zijn niet alleen heftig, ze vallen ook op door volume, articulatie en intonatie. Daardoor spitsen kinderen hun oren extra goed. Zo leren kinderen thuis het meest over taal en macht. Schelden heeft vier taalaspecten:

• Scheldwoorden bestaan vaak uit meerdere delen.
• De samenstellende delen lijken onsamenhangend.
• Scheldwoorden zijn maar ten dele begrijpelijk en daardoor extra dreigend.
• Schelden wordt steeds erger want de een overtroeft de ander.

In deze blog een serie thuis-opdrachten rond schelden.Door deze vier opdrachten kun je als gezin meer ontdekken over jullie machts-taal.

Opdrachten rond schelden

1. Scheldwoorden in mootjes hakken
Vaak staan we er niet meer bij stil. Maar scheldwoorden bestaan vaak uit delen. Dat merkte ik pas aan de reactie van mijn buurmeisje. Ze rolde om van het lachen. Kon bijna niet meer praten. En dat werkte aanstekelijk op de andere kinderen. Witty van twee-en-een-half herhaalde het woord dat ze zo hilarisch vond: ‘Grap-jas!’ Weer op adem, kwam ze met haar eigen vondst: ‘Grap-schoen!’ Nog niet zo heel lang geleden moest ze net zo lachen om oma’s schijtlaars, vertelde Witty’s moeder.

• Vraag opa’s en oma’s eens om scheldwoorden van hun generatie. Of google ‘retroschelden’.
• Sta stil bij de gevoelswaarde van de bekendste vijf scheldwoorden, bepaal daarna:
  Welke boodschap zit er in dit scheldwoord? A) Dat de ruziemaker last heeft van jouw eigenschap? Sloddervos! Waarom leg je de handdoek niet gewoon op z´n plaats neer!
  Of B) dat die ander jou niet serieus kan nemen? Grapjas! Uilskuiken!
• Vertel elkaar wat je erger vindt: A? je eigenschap? Of B? dat de ander je diskwalificeert?

2. Waar slaat dat nou op, gifkikker?
Scheldwoorden vallen op door hun gekke combinaties. Flapdrol. Uilskuiken. Sufkop. Stresskip. Sloddervos. ‘Gifkikker!’ roept de oudste fel. Alleen al die rare combinatie. Geschrokken sist zijn broer van zeven: ‘Heus niet, ik ben heus geen gegifte kikker!’ Wat dan weer lachwekkend belachelijk klinkt.

• Met een scheldwoord wil de ruziemaker verbaal een klap uitdelen. Dus het scheldwoord moet wel treffend zijn. Gifkikkers en blaaskaken zijn driftkoppen. Maar waarom nou kikkers?
  Leg uit wat er gebeurt als een kikker zich opwindt. Zoek er wat afbeeldingen bij.
• Praat erover wat er met elk van jullie gebeurt als je boos bent. Wat ziet de ander?
• Wil je, als je boos bent, echt horen hoe je eruit ziet? Wat is zo vernietigend aan driftkikker?
• Wat wil je de ander graag horen zeggen, volgende keer als je boos bent? Vertel eens.

3. Wat ik half snap, is dubbel zo dreigend
Kijk uit, uilskuiken! Van zo’n goedbedoelde waarschuwing kan een jong kind in tranen uitbarsten met de geschrokken reactie: ‘Ik wil niet die uil!’ Uilen horen bij het griezelbos. En niet bij veiligheid.

Volwassenen vergeten hoe nieuw sommige woorden klinken voor een kind. Vergelijk het met een functioneringsgesprek. Stel je hoort dat iemand jouw ‘ delaniteerfactor’  onderschat heeft. Grote kans dat je niet lekker slaapt. Delaniteerfactor? Welke factor is dat dan? Zo’n onbekend woord klinkt vernietigend! Feitelijk is het dat niet. Maar door de term factor peins je al volop. Want in welk proces is jouw delaniteerfactor dan wel onderschat? En door wie? Je vergeet bijna te checken waar delaniteren vandaan komt. Zo zijn kinderhersens voortdurend bezig met mogelijke betekenissen. Ze zijn erg goed in nieuwe woorden. Ze leren de betekenis puur door het taalgebruik. Een luilak zal wel een soort kakkerlak zijn. Een luie kakkerlak natuurlijk….

• Vraag de (buur)kinderen om elk drie meerlettergrepige scheldwoorden te noemen.
• Wat betekenen deze drie woorden volgens hen zelf?
• Zoek op etymologiebank.nl waar elk woord vandaan komt. Luilak heeft meer met laks te maken dan met kakkerlakken. Weer een woord geleerd: laks.
•  Kies meteen een mooi machtswoord voor uit als je boos bent. Schobbejak bijvoorbeeld.

4. Elkaar overtroeven
Grapjas? Witty moest erom lachen. We keken elkaar vragend aan, tot we het begrepen. Witty had Kim horen zeggen: Grapjas! En ze dacht: ‘Dat verzint ze gewoon. Een jas en een grap, dat past toch niet!’ Vrolijk nam ze de uitdaging aan. ‘Grapschoen!’ zei ze afwachtend. Dat lokte bij Kim weer uit: ‘Grapsok!’ Ze hadden de smaak te pakken en konden niet stoppen tot ze alle kledingstukken die ze kenden hadden gehad. Graptrui. Grapjurk. Grapbroek. En toen de langere: Graplegging. Grapmaillot.

Het is precies wat jonge kinderen doen. Ze horen iets. En het klinkt zo absurd, dat het wel een grap moet zijn. Vervolgens proberen ze het uit. Voor de veiligheid koos Witty alleen kledingstukken. Maar toen Kim van vijf begon over een graptafel en een grapstoel vond ze dat nog veel leuker.

In een notendop is elkaar aftroeven wat er met schelden gebeurt. Ruziemakers doen niet anders. Alleen zeggen zij steeds ergere woorden om de ander het zwijgen op te leggen. Het Turkanavolk in Oost-Afrika houdt wedstrijdjes die op de Noordamerikaanse verkiezingsstrijd lijken. Ze vallen elkaar aan met woorden. Degene die de lachers op zijn hand krijgt, heeft gewonnen.

• Welk woordsoort werkt op de lachspieren van onze familie? Bijvoorbeeld pennenlikker binnen een bakkersfamilie. En, als je erover nadenkt, alles wat slaafs gedrag benadrukt.
• Wat is door deze woorden belachelijk? Pennenlikkers maakt uitslovers op kantoor belachelijk, bijvoorbeeld. ‘Want wij zijn een vrije ondernemersfamilie.’
• Gemeend of gewoon gemeen? Heeft dit scheldwoord iets met de ruzie te maken?
• Merk je dat de ander het meent? Geef dan een hand en zeg: ‘Ik zal erover nadenken wat je zegt.’ Ouders, dat kunnen we voordoen in real life, bij de volgende gelegenheid!
• Is het gewoon gemeen? Praat over de beste reactie. Spreek af je daaraan te houden.
• Maar begint iedereen echt te lachen? Ook de ruziemakers? Dan is de ruzie voorbij.

[ssba]