Kijken naar Kinderen; over privacy en het portretrecht van een kind

Steeds vaker komen er tv-programma’s voorbij, waarbij het draait om (gedrag/gezondheids)problemen binnen het gezin en/of met kinderen en de oplossing hiervan. Denk aan “Eerste Hulp Bij Opvoeden’’, ‘’Diagnose Gezocht’’, “Ontvoerd”, “Met Open Armen” of “Liefde Voor Later’’. Het is goed dat bestaande taboe’s over opvoeding, (v)echtscheiding, ontvoering, adoptie, gezondheid, ziekte of dood doorbroken worden. Daardoor kunnen anderen die zich in gelijksoortige situaties bevinden, op weg worden geholpen of op zijn minst zich minder alleen voelen met hun problemen. Maar moeten kinderen hierbij overduidelijk en herkenbaar in beeld worden gebracht?

Media
Ik begrijp heus het (maatschappelijke) doel van het delen van genoemde problemen via de media. Maar er zit vast ook een commercieel addertje onder het gras…namelijk kijkcijfers, reclameblokken en uiteindelijk geld. Programma’s (commerciële emo-tv) zoals “Een Dubbeltje Op Zijn Kant”, “Mijn Leven In Puin”, “Uitstel Van Executie” of “Geef Mij Je Angst’’ betreffen volwassenen. Volwassen die zelf kunnen besluiten (ook al kunnen ze niet altijd de gevolgen hiervan overzien) of zij herkenbaar in beeld willen verschijnen en worden vastgelegd. Ik zie echt het nut en wellicht ook soms de noodzaak van het openbaar maken van genoemde onderwerpen in. Echter, wanneer het kinderen betreft en het om serieuze zaken handelt, gaan er bij mij wat alarmbellen rinkelen.

Kinderstem
Want welke stem heeft het kind gehad, als het om het privacy- en portretrecht gaat? Het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind spreekt zich hierover uit voor kinderen tot 18 jaar. Heeft het kind überhaupt een stem gehad; is er aan het kind toestemming gevraagd? Zo ja, kan een kind eventuele (nadelige) gevolgen in de toekomst overzien of wordt dit het kind uitgelegd? Of hebben ouders bepaald en toestemming gegeven en kunnen zij eventuele gevolgen overzien voor hun kind? In de Nederlandse wetgeving zijn verschillende leeftijdsgrenzen voor kinderen vastgelegd met betrekking tot het moeten bieden van extra bescherming. Bijvoorbeeld in het strafrecht geldt de leeftijdsgrens onder de 18 jaar en in het civiel recht onder de 12 jaar. Hoe kan het dat daar waar bij kinderen in privéomstandigheden duidelijke grenzen gelden, deze in publieke omstandigheden niet worden meegenomen? Een kind blijft toch een kind? Buiten de rechten, vraag ik me af hoe nodig het is om het kind in beeld te brengen om de ernst van een situatie te duiden? Of is dat nu juist de trigger, hetgeen de kijker raakt? Is er vrees dat zonder kinderen in beeld, de boodschap niet aankomt bij kijkers of als minder boeiende tv wordt gezien en dus minder kijkcijfers oplevert?

TV-opnames
Enige tijd geleden werd ik gevraagd voor medewerking aan het tv-programma “De Dokters” RTL4. De redactie wilde aandacht besteden aan poepproblemen, ik was blij. Bij de voorgesprekken en voorbereiding was de heersende gedachte om kinderen op tv te laten vertellen hoe zij in de ‘shit’ zaten. Direct gingen mijn gedachten terug naar jaren daarvoor, toen AT5 een filmpje over poepproblemen in mijn praktijk had gedraaid. Ouders gaven hun kinderen toestemming en de kinderen wilden zelf ook hun zegje doen, zo moedig. Afspraak was een serieus en integer filmpje te maken en dat gebeurde ook. Echter, naïef als ik was, had ik niet kunnen vermoeden dat “De Wereld Draait Door’’ met 1 miljoen kijkers (zonder mijn of ouders weten of toestemming), een fragment uit het filmpje zou aankopen en (ver)knippen tot een lachwekkend item. AT5 informeerde mij een paar uur voor de uitzending hierover. Woedend was ik en ik probeerde met spoed verantwoordelijken hierop aan te spreken en het uitzenden te voorkomen. Dat lukte mij niet, zelfs niet met behulp van een advocaat. Na de uitzending mailde ik ouders om hen te waarschuwen, ouders waren terecht laaiend, het privacy- en portretrecht van hun dappere kinderen was op alle fronten geschonden. De dagen erna werden de kinderen op school hiermee plagend geconfronteerd door medeleerlingen. Het kwaad was geschied. Vanaf toen wist ik beter; hoe goed ook bedoeld, hoe serieus een onderwerp ook, hoe nodig ook om de wereld kenbaar te maken, kinderen moeten worden behoed voor zo’n kwetsbare positie. Dus vonden de opnames voor “De Dokters” plaats in de studio met mij zonder kinderen. Van alle kanten kreeg ik te horen dat de boodschap over was gekomen.

Social Media
Ik realiseer mij, vooral op moment van schrijven, dat ook ik aan het privacy- en portretrecht van mijn kleinkinderen voorbij ga, wanneer ik een filmpje of foto van hen op de social media plaats. Ik vraag hen (of hun ouders) niet (altijd) om toestemming (bij deze sorry) met als ‘excuus’ liefde en trots en daarbij zouden de kleinkinderen het niet eens snappen, wanneer ik hen om toestemming zou vragen. Alle excuses ten spijt; hun rechten worden geschonden, elke keer wanneer ik een foto of filmpje plaats. Het enige verweer zou kunnen zijn, dat het om positieve, vrolijke, grappige of lieve filmpjes of foto’s gaat en dat het risico op schade bij de kinderen in de toekomst verwaarloosbaar is.

Wat vinden jullie nu als ouders? Met in gedachten de rechten van je kind(eren). Wat vinden instanties zoals de Kinderombudsman of de Raad voor Kinderbescherming hier eigenlijk van en waarom horen we niets van hen? Is dat zorgwekkend? Want grenzen op (social) media gebied worden verlegd en uitgebreid. Een kind zou dus toestemming moeten geven wanneer derden het kind willen portretteren op foto of film in de (social) media, maar of dit altijd gebeurt is nog maar de vraag. Is er verschil tussen grappige, vrolijke, lieve foto’s/filmpjes op de social media, het acteren in film of reclame of het optreden in serieuze tv-programma’s? Ik denk dat ik niet de enige ben die zo denkt; in de laatste aflevering van “Ontvoerd” die ik zag, waren de gezichten van de kinderen continue geblurd, dat is tenminste een stap in de goede richting.

Het is verleidelijk (om wat voor een reden dan ook)om kinderen te portretteren in de (social) media. Kinderen hebben nog geen of weinig zeggenschap en kunnen nog niet (goed genoeg) voor zichzelf opkomen wanneer nodig, dus moeten ouders dat voor hen doen. Daar hebben kinderen recht op.

 

Praat mee over dit onderwerp door hieronder of op Facebook een reactie achter te laten!

[ssba]