Waarom je kind niet luistert naar NEE

Het overkomt ons bijna allemaal wel eens als ouders; je raakt in een negatieve vicieuze cirkel bij het opvoeden. Je kind is stierlijk vervelend, luistert niet, ruimt niet op, eet zijn bord niet leeg, gaat niet slapen, wil niet douchen, speelt niet lief met broer of zus of met vriendjes, wil helemaal niets en jij als ouder hebt het helemaal gehad! Je ouderrol is inmiddels vervangen voor de rol van politie-agent of scheidsrechter en de ‘nee’s’ en de ‘niet’s’ zijn van ouder en kind schering en inslag. Frustratie, onmacht en boosheid liggen op de loer.

Nee of niet!

Ook ik heb die fase doorgemaakt als moeder en voelde me wel eens wanhopig. Door veel creativiteit en tot tien tellen kon ik positief blijven, maar echt niet altijd. Ik heb me wel eens afgevraagd of het aan onze taal ligt, dat er in de opvoeding zo vaak ‘nee’ en ‘niet’ wordt gebruikt. Maar ik werk veel met expats en ook in het Engels of Frans is het ’t zelfde liedje. Het lijkt wel een automatisme om binnen de opvoeding ‘niet doen’, ‘kan niet’ of ‘mag niet’ in te zetten. Alleen, hoe vaker het kind ‘nee’ of ‘niet’ hoort, hoe minder effect dit zal hebben op het kind. De ‘nee’s en ‘niet’s’ boeten aan kracht in hoe meer deze worden gehoord. Daardoor reageert het kind nog steeds niet zoals gewenst. In tegendeel, de focus wordt juist gericht op het ongewenste gedrag, waardoor het kind dit juist doet of blijft doen.

Wat dan?

Wanneer je, net zoals ik deed, baalt van al dat nee/niet-zeggen en dat negatieve gedoe wil doorbreken, kan onderstaande misschien wat soelaas bieden. Dat wat ik thuis uitprobeerde -samen met mijn kennis als kindertherapeut- bij mijn kinderen, werd later een vast onderdeel van de pijler communicatie binnen mijn methode. In het kort gezegd; maak als ouder in rust afspraken met je kind over gewenst gedrag, laat weten dat je begrijpt dat het moeilijk is voor je kind en leg uit dat je kind zelf verantwoordelijk is voor zijn/haar gedrag en de gevolgen hiervan. Zo leert je kind dat gewenst gedrag een ander gevolg heeft dan ongewenst gedrag en dat hij/zij diegene is die zelf kan bepalen wat het gevolg gaat worden. Dit is niet hetzelfde als een straf/beloningssysteem, waarbij je als ouder bepaalt wat het gevolg van gewenst of ongewenst gedrag is van je kind. Om je kind dit duidelijk te maken is vooral je taalgebruik van belang.

Dat betekent positief taalgebruik zonder nee/niet. Dat ziet er ongeveer zo uit:

1. Als je je bord niet leeg eet, mag je niet naar de tv kijken (nadruk op de afhankelijkheid van je kind t.a.v. jou als ouder)
2. Je kunt tv kijken, als je je bord leeg eet (nadruk op de autonomie van je kind)

En hoe gaat dat dan in de praktijk?

Eén van mijn kinderen had een proefwerkweek in 3 VWO en ik wist dat het houden aan het zelfgemaakte huiswerkschema lastig zou zijn, omdat de spelcomputer lokte waaraan ons kind een soort van verslaafd was. Ik wilde afspraken maken over het spelcomputergedrag m.b.t. de proefwerkweek. Terug uit school met het proefwerkrooster, wachtte ik met thee:

Ik: ‘’Nou, hoe ziet je proefwerkrooster eruit, vertel.’’

Kind: ‘’Hartstikke rot mam, ik baal; op sommige dagen drie proefwerken op één dag.”

Ik: ‘’Jemig, wat zwaar, getver. Ik weet dat je zelf een huiswerkschema hebt gemaakt en dat je je daaraan wilt houden. Maar hoe zie jij dat voor je? Want ik weet dat dit heel lastig voor je gaat worden, omdat je wordt afgeleid door je spelcomputer.’’

Kind: ‘’Ja, dat klopt. Ik weet het niet hoor, ik zie het echt niet zitten!’’

Ik: ‘’Ik heb iets bedacht zodat je je kunt blijven concentreren op je huiswerk en je je kunt houden aan je schema en de proefwerken gemakkelijker kunt halen.’’

Kind: ‘’Oh echt waar, wat dan?’’

Ik: ‘’Wat vind je ervan als we je controllers van de spelcomputer weghalen, zodat je, ook al zou je het willen, niet kan spelen? Alleen voor de proefwerkweek natuurlijk.’’

Kind: ‘’Goed idee mam.’’

Ja, ik weet het; het lijkt alsof het uit het boekje komt, toch is dit echt gebeurd. Niemand zo verbaasd als ik! Ik had nooit gedacht dat mijn kind zo gemakkelijk in mijn idee mee zou gaan. Ik had verwacht dat er een woedeaanval zou volgen op het voorstel van het weghalen van de controllers. Wat maakte dat mijn kind meeging in mijn idee? Ik denk omdat ik begon met erkenning te geven, liet merken dat ik meedacht en een duidelijke afspraak bood. Die proefwerkweek lukte goed, mijn kind hield zich aan de afspraak, ook al was er zo nu en dan een terugval, waarin de controllers terug geëist werden. Allerlei excuses en smoesjes kreeg ik dan te horen. ‘’Ik heb even afleiding nodig.’’ en ‘’Zo erg is het toch niet om even een half uurtje te spelen?’’. Ik gaf mijn kind dan weer erkenning, liet merken dat ik het snapte, maar hield vast aan de gemaakte afspraak.

Positief opvoeden

Ik realiseer me dat het gemakkelijker klinkt dan dat het misschien is. En dat klopt ook. Het is enorm wennen om de ‘nee’s, de ‘niet’s’ te verbannen of op zijn minst te beperken. Het ging met regelmaat mis toen ik dit ‘systeem’ thuis begon in te voeren. Vaak kreeg ik van mijn kinderen te horen: ‘’Mam, stop met je therapeutenstem, wij zijn je kinderen, niet je cliëntjes’’. Toch, de aanhouder won. Maar heus, een ferme ‘nee’ of ‘niet’ liet en laat ik bij tijd en wijle echt wel horen. Dat is gewoon ook nodig. De kracht zit hem, in het af en toe laten horen en niet continue. Oefening baart kunst; kwestie van zeggen wat wel kan of gaat en wat je wel wilt, in plaats van zeggen wat niet kan of gaat en wat je niet wilt.

[ssba]